Bị đói cực nàng Vân nhuốm bịnh,
Thấy cùng khổ ông Hội thương tâm.

Mẹ con Thu Vân ở chung với bà Sáu làm gạch, tuy làm không giỏi, nhưng vì có sức mẹ con phụ, nên mỗi tuần bà Sáu lãnh trên hai đồng, đủ tiền mua gạo đắp đổi qua ngày. Hai mẹ con ở làm gần một tháng mà chưa thấy mặt ông Hội đồng.

Thu Vân đêm nào nằm cũng tính, song tính hoài mà cũng không biết chước chi gặp ông Hội đồng cho được.

Thu Vân thuở nay quen ăn có thịt có cá, ngủ có nệm có mùng, tuy trí thường hay buồn, chớ thân chẳng hề cực bao giờ. Gần một tháng nay ăn bữa nào cũng mắm muối sơ sài, chẳng hề có thịt cá, uống thì nước lạnh lẽo không được sạch chớ không có nước trà, ban ngày làm thì bùn đất dính đầy mình, ban đêm ngủ thì muỗi mòng áp cắn. Ðã vậy mà trong lòng nàng lại thêm buồn rầu nên coi nàng càng, ngày càng ốm teo rồi bịnh rét của nàng phát lại nữa. Luôn trong hai ngày, hễ mặt trời mọc thì nàng ớn lạnh một hồi rồi nóng hầm cho tới trưa mới dậy được. Nàng đi làm gạch không được. Bà Sáu biểu Thu Cúc ở nhà với mẹ nó cho có bạn, mà Thu Vân không chịu, cứ ép con phải đi làm đặng phụ ôm đất với bà Sáu.

Một buổi sớm mai lối tám chín giờ Thu Cúc đương ôm đất với con Nuôi. Vì mẹ nó đau, trong lòng nó lo sợ, nên mặt nó buồn nghiến, không nói chuyện như mấy ngày trước. Con Nuôi thấy như vậy cũng buồn cho phận của bạn nó, bởi vậy nó hỏi thăm rồi cứ việc lo ôm đất, không đành kiếm chuyện nói cười.

Hai đứa nhỏ ra tới đống đất, móc mỗi đứa một cục ôm trong lòng, rồi đi vô trại. Chúng nó vừa xây lưng đi thì thấy có một người mặc quần áo lụa trắng, đầu bịt khăn xéo đỏ, trên có che cây dù đen, đương xăm xăm ở ngoài lộ đi vô trại.

Con Nuôi vừa ngó thấy vụt nói:

- Úy! Ông Hội đồng hết đau rồi hay sao mà bữa nay ông đi vô trại kia.

Thu Cúc nghe nói như vậy thì nó đứng ngó sửng, không đi được nữa, mặt nó biến sắc. Con Nuôi day lại ngó thấy tưởng Thu Cúc sợ ông Hội đồng, nên hỏi:

- Em sợ ổng hay sao? Ổng đi coi vậy thôi. Chớ ổng có rầy rà chi đâu mà sợ.

Thu Cúc ôm đất thủng thẳng đi trước, vừa đi vừa chăm chỉ ngó ông Hội đồng. Ông Hội đồng đi mau hơn nên ông tới trại trước, ông sập dù rồi chống xuống đất đứng giữa trại coi làm gạch. Hai đứa nhỏ ôm đất vô tới, con Nuôi đi trước con Thu Cúc đi sau. Thu Cúc liệng ôm đất xuống, mặt mày buồn xo cặp mắt ướt rượt.

Ông Hội đồng ngó Thu Cúc trân trân, rồi bước lại vỗ vai nó mà hỏi rằng:

- Cháu là con của ai? Cháu làm ở đây được bao lâu rồi? Có đứa nào ăn hiếp hay sao mà cháu khóc?

Thu Cúc đưa cánh tay lên chùi nước mắt, rồi đứng tấm tức tấm tửi nói không được. Bà Sáu thấy vậy bèn hớt mà trả lời:

- Bẩm ông. Nó có hai mẹ con, ở dưới Vãng[1] lên kiếm công chuyện làm ăn. Tôi thấy mẹ con nó nghèo tôi thương, nên tôi nuôi đặng phụ làm gạch với tôi gần một tháng nay.

Ông Hội đồng châu mày cúi xuống hỏi Thu Cúc rất dịu ngọt rằng:

- Vậy chớ cha cháu ở đâu mà bỏ mẹ con cháu bơ vơ như vầy?

- Thưa, cha cháu chết.

- Chết hồi nào?

- Thưa, chết năm sáu tháng nay.

- Cha cháu hồi trước làm việc gì ở đâu?

- Thưa, làm sốp-phơ ở dưới Vĩnh Long.

Ông Hội đồng vừa hỏi vừa ngó Thu Cúc không nháy mắt. Ông nghe nó nói mấy lời ấy thì ông đứng thở ra mà suy nghĩ. Cách một hồi lâu ông vịn vai nó mà hỏi nữa rằng:

- Cháu ôm đất cực khổ nên cháu khóc hay là có việc chi khác?

- Thưa, không phải ôm đất cực.

- Vậy chớ tại sao?

- Thưa cháu khóc là vì cháu rầu má cháu đau nhiều mà không có tiền rước thầy cho má cháu uống thuốc, cháu sợ má cháu chết nữa rồi bỏ cháu bơ vơ một mình...

Thu Cúc nói tới đó rồi khóc rống lên. Con Nuôi thấy vậy liền chạy lại đứng một bên. Bà Sáu cũng đứng mà ngó. Ông Hội đồng nắm cánh tay Thu Cúc mà hỏi rằng:

- Má cháu bây giờ ở đâu?

- Thưa, ở đằng chòi bà Sáu.

- Chỗ nào đâu? Cháu dắt ông lại đó coi.

Bà Sáu đưa tay chỉ cái chòi của bà cho ông Hội đồng.

Con Nuôi đẩy Thu Cúc và nói:

- Em dắt ông đi đi.

Thu Cúc bước ra đi. Ông Hội đồng xách dù đi theo. Con Nuôi chạy vòng rồi kề vai đi trước với Thu Cúc và nói nhỏ:

- Em đừng có khóc nữa. Em khóc qua buồn lắm, không có sao đâu mà sợ. Không biết chừng ông Hội đồng thấy má em đau, ổng cho tiền hốt thuốc uống vài bữa thì mạnh chớ gì.

Hai đứa nhỏ với ông Hội đồng bước vô chòi thấy Thu Vân quấn chiếu nằm rên hừ hừ trên chõng. Ông Hội đồng đứng phía dưới chòi, còn hai đứa nhỏ đứng hai bên. Thu Cúc vói tay kéo chiếu và kêu:

- Má ơi, má! Có ông lại đây, má ngồi dậy một chút, má.

Thu Vân tốc chiếu lồm cồm ngồi dậy, mình mẩy nóng hực, mặt mày đỏ au, thấy ông Hội đồng không biết là ai, song cũng cúi đầu chào. Ông Hội đồng thấy nàng lam lụ hình dáng ốm teo, nhưng gương mặt, nét mày, bàn tay, mái tóc không phải là người bần tiện, thì ông lấy làm lạ, nên ông đứng ngó nàng một chút rồi hỏi:

- Cô em đau sao đó?

- Thưa ông, con rét.

- Cô có cữ đã mấy ngày rồi?

- Thưa năm bữa.

- Mỗi ngày mỗi có cữ hay là ngày có ngày không?

- Thưa, bữa nào cũng có, hễ buổi sớm mơi thì nằm vùi.

- Có uống thuốc gì hay không?

- Thưa, không.

Ông Hội đồng chau mày rồi bỏ đi quanh trong chòi. Con Nuôi bước lại nói nhỏ với Thu Vân:

- Thưa dì, ông là ông Hội đồng, chủ lò gạch nầy.

Thu Vân nghe nói giựt mình biến sắc, rồi nhướng mắt ngó ông trân trân. Ông Hội đồng đi giáp vòng rồi trở lại hỏi Thu Vân:

- Cô em gốc ở đâu?

- Thưa ông, con ở Vĩnh Long.

- Ở dưới Vĩnh Long mà lên trên nầy làm giống gì?

- Thưa, chồng con khuất rồi, mẹ con bơ vơ, nghe nói ông giàu có lại nhơn đức nên tính lên xin ở với ông làm công việc trong nhà nhờ hột cơm dư. Rủi bữa con lên, ông ễ mình, người nhà không cho con vô, nên mẹ con của con phải dắt nhau lên đây ở đậu với bà Sáu mà làm gạch.

- Chồng cháu hồi trước làm nghề gì?

- Thưa, làm sốp-phơ.

- Làm sốp-phơ coi xe ai?

Ông hỏi câu đó thình lình. Thu Vân không biết làm sao trả lời cho xuôi. May nàng cũng lẹ trí nên ngập ngừng một chút rồi đáp:

- Thưa coi xe quan lớn chánh.

Ông Hội đồng day mặt ra sân suy nghĩ một hồi lâu rồi ông day vô và nói:

- Cháu rét mà ở chỗ như vầy, lại không uống thuốc thì không thế nào mạnh được. Ông muốn đem cháu về dưới nhà ông ở để ông rước thầy hốt thuốc cho uống, chừng mạnh rồi cháu muốn ở làm công việc trong nhà cũng được hay là muốn đi đâu thì đi, cháu chịu không?

- Thưa ông, thân con nghèo khổ lại đau ốm, chết sống không biết bữa nào. Nếu ông làm phước cứu con khỏi chết, thì con nguyện trọn đời ở làm tôi tớ cho ông mà đền ơn đáp nghĩa.

Ông Hội đồng nghe nói như vậy thì ông chúm chím cười. Ông dặn hễ chiều hết cữ rét rồi thì mẹ con dắt xuống dưới nhà ông mà ở. Ông nói rồi liền từ mà về.

Hai đứa nhỏ đưa ông ra cửa rồi trở vô. Thu Cúc mắt liếc mẹ mà miệng cười ngỏn ngoẻn. Con Nuôi thấy Thu Vân nằm xuống lật đật đắp chiếu cho nàng, rồi rủ Thu Cúc lại trại ôm đất nữa.

Lại tới trại Thu Cúc liền thuật cho bà Sáu nghe chuyện ông Hội đồng biểu mẹ con nó xuống nhà ông mà ở. Bộ nó hớn hở, chớ không phải buồn rầu như hồi sớm mai nữa. Bà Sáu nghe bà cũng mừng cho mẹ con Thu Vân. Duy có một mình con Nuôi, nó dàu dàu bộ không vui. Thu Cúc thấy vậy bèn hỏi nó:

- Má em bây giờ có chỗ nương nhờ rồi, sao chị không mừng giùm cho em mà nãy giờ coi bộ chị buồn dữ vậy?

Con Nuôi thở ra và đáp:

- Qua buồn là vì hễ em về ở nhà ông Hội đồng thì chị em mình hết gần nhau nữa.

- Sao vậy?

- Em có ôm đất làm gạch nữa đâu mà gần.

- Ðã biết em không có ôm đất làm gạch nữa, song em cũng lên xuống chơi với chị chớ.

- Em có việc khác vui hơn chơi với qua.

- Em không có chơi với ai mà vui hơn chơi với chị được.

- Chắc không?

- Ðể rồi chị coi em nói láo hay nói thiệt mà.

Con Nuôi cười ngó Thu Cúc rồi dắt nhau đi ôm đất.

Buổi chiều Thu Cúc ở nhà sửa soạn đặng có đi với mẹ xuống nhà ông Hội đồng nên nó không đi làm.

Thu Vân hết cữ rét. Ðến 4 giờ trời mát, nàng biểu con xách gùi[2] áo quần rồi dắt đi lại trại từ giã tạ ơn bà Sáu đặng có đi. Con Nuôi đương in gạch thấy mẹ con Thu Vân lại lật đật rửa tay rồi đi theo đưa cho tới cửa nhà ông Hội đồng.

Hôm trước cửa ngỏ nhà ông Hội đồng đóng chặt cứng, bữa nay lại mở toang hoác. Mẹ con Thu Vân từ biệt con Nuôi rồi đi vô sân, không ai ngăn cản hết. Vô tới thềm rồi Thu Vân bợ ngợ, không biết phải đi thẳng vô cửa nhà lớn, hay phải đi vòng mà vô nhà sau. Thu Cúc ở sau lướt tới, cứ việc bước lên thềm vô nhà lớn. Nó vừa lên khỏi mấy nấc thang thì ông Hội đồng ở trong cũng vừa bước ra. Ông thấy mẹ con Thu Vân liền biểu vô nhà. Ông kêu người đàn bà nấu ăn tên là Thị Két lên, rồi dạy dắt mẹ con Thu Vân xuống nhà sau chỉ cái phòng ông đã biểu dọn hồi trưa cho hai mẹ con ở.

Thị Két đi trước, mẹ con Thu Vân theo sau.

Anh Pho là chồng của Thị Két, tay cầm cái cuốc đương đứng tại cửa nhà bếp, ngó thấy mẹ con Thu Vân ở nhà trên bước xuống thì anh ta xụ mặt nói lầm bầm:

- Dữ hôn? Tưởng là ai ở đâu, té ra hai mẹ con con nầy mà!

Thu Cúc ngó anh Pho mà cười. Anh tưởng nó kiêu ngạo nên giận đỏ mặt.

Thị Két mở cửa một cái phòng nhỏ và nói:

- Hồi trưa ông biểu dọn cái phòng nầy cho chị đó.

Thu Vân bước vô phòng, thấy phòng tuy chật hẹp, song quét tước sạch sẽ, lại có lót một bộ ván dầu, và có để một chiếc chiếu trắng. Nàng biểu Thu Cúc đem để gói áo trên ván rồi mẹ con trở ra đi lại căn bếp coi Thị Két nấu ăn.

Thu Cúc được vào nhà ông nội thì nó mừng nên cứ ngó mẹ mà cười hoài. Nó đứng xớ rớ một lát rồi lần lần đi vòng theo nhà lớn coi kiểng vật bông trái chơi. Nó vừa ngó ra phía trước thấy ông Hội đồng đương đứng sửa kiểng nó lật đật thối lui; chẳng dè ông Hội đồng thấy nó rồi nên ông kêu nó:

- Con nhỏ đó lại biểu chút coi, chạy đi đâu vậy?

Thu Cúc xẻn lẻn đi lại.

Ông Hội đồng nói:

- Ông giao cho cháu làm việc nầy: từ rày sắp lên, mỗi buổi sớm mai và chiều cháu phải đi theo mấy cây kiểng vạch lá bắt sâu nghe không?

- Dạ.

- Hễ cháu làm biếng để có con sâu nào cắn lá kiểng thì ông đánh đòn đa.

- Dạ.

- Cháu sợ sâu hôn?

- Thưa sợ.

- Như sợ không đám bắt tay, thì kiếm cây gắp mà bắt nó.

- Dạ.

- Cháu không có áo quần nào khác thay hay sao nên bận đồ lấm lem lấm luật như vậy?

- Thưa có, cháu còn một bộ đồ lụa, song bận sợ nó cũ đi nên cháu để dành.

- Phải thay bận đỡ, đặng giặt đồ nầy cho sạch sẽ chớ.

- Dạ.

- Bận đi. Nó có cũ ông mua đồ khác ông cho.

- Dạ, nếu ông biểu thì cháu bận.

- Hồi cha cháu còn, có cho cháu đi học hành gì hay không?

- Thưa, có.

- Học mà biết đọc, biết viết hay chưa?

- Thưa, chữ quốc ngữ cháu biết nhiều. Còn chữ Tây thì sức cháu gần đi thi "certificat''.

- Chà, cháu học ngồi tới lớp nào?

- Thưa, lớp nhì.

- Nếu vậy thì học đã khá rồi. Thôi cháu đi chơi đi lát nữa rồi ăn cơm. Mà cháu tên gì?

- Thưa, tên Cúc.

- Tên Cúc..: Còn mẹ cháu tên gì?

- Thưa tên... tên Thu...Tên... Thu... Thu...

- Cháu năm nay mấy tuổi?

- Thưa 13.

Ông Hội đồng đứng suy nghĩ một hồi lâu rồi ông day lại ngó Thu Cúc. Chẳng biết ông suy nghĩ việc gì, mà cũng chẳng hiểu tại sao ông ngó trân trối một hồi lâu rồi ông chau mày mà hỏi rằng:

- Còn cha cháu tên gì?

- Thưa cha cháu chết rồi.

- Ừ, ông biết, cháu có nói hồi sớm mai. Song ông hỏi tên gì chớ.

- Thưa, tên... tên Hai.

- Có lẽ thứ hai, chớ sao lại tên Hai.

- Thưa cha cháu thứ hai mà cũng tên Hai.

- Hự, kỳ dữ hôn. Cháu nói cha cháu hồi trước ở dưới Vãng phải không?

- Thưa không, ở dưới Vĩnh Long.

- Thì Vĩnh Long họ kêu là Vãng chớ sao. Cháu ở Vĩnh Long sao không biết cái đó?

Thu Cúc bối rối, không biết sao mà trả lời. Nó sợ té mòi nói dối, nên biến sắc và gục mặt xuống đất không dám ngó ông Hội đồng. Lúc đó anh Pho ở ngoài mé vườn vác cuốc xăm xăm đi vô và nói:

- Thưa ông, tôi trồng mấy bụi chuối chà rồi. Trồng chỗ đó chắc mau phát lắm.

Ông Hội đồng gật đầu. Ông khoát tay biểu Thu Cúc đi chơi. Thu Cúc nhờ anh Pho gỡ rối giùm cho nó thì nó mừng nên lật đật trở vô phía sau. Ông Hội đồng đứng ngó theo, chừng nó đi xa xa ông lại kêu và dặn vói:

- Nè, cháu phái nhớ mỗi bữa bắt sâu đa, nghe không?

Thu Cúc ngoái đầu lại dạ rồi men men đi vô nhà bếp.

Thị Két dọn cơm rồi bưng một mâm lên nhà trên cho ông Hội đồng ăn. Thằng Hiếu là đứa ở quét nhà và lau bàn lau ghế trên nhà trên. Nó lo sớt cơm pha nước, chừng ông ăn rồi nó bưng mâm cơm xuống rồi nó và hai vợ chồng anh Pho với mẹ con Thu Vân mới xúm lại ăn.

Anh Pho thấy Thu Vân vào nhà ông Hội đồng thì đã không vui mà thấy ông Hội đồng lại có ý chiếu cố nữa thì anh ta phiền lòng nên ngồi ăn cơm mà không thèm ngó mặt mẹ con Thu Vân. Thị Két và thằng Hiếu tuy không thương không ghét, nhưng vì chưa quen nên hai người chỉ nói chuyện với nhau, chớ cũng không nói tới Thu Vân. Mấy người ăn vừa mới nửa bữa, thình lình ông Hội đồng bước vô. Ông ngó rồi nói:

- Ờ, được. Tao tưởng bây không kêu mẹ con nó ăn cơm. Két nè, con nầy nó còn bịnh nên đừng sai nó làm việc chi hết nghe không. Ðể chừng nó mạnh rồi tao sẽ cắt phần việc cho nó làm. Tao nói cho bây biết, tao thấy hai mẹ con nó nghèo lại bịnh hoạn tao thương tao đem về tao nuôi, chớ không phải nó ở đợ đa. Ðừng có làm thói ma cũ ăn hiếp ma mới tao không chịu.

Ông nói rồi liền trở ra, Thị Két với thằng Hiếu ngó Thu Vân. Còn anh Pho thì gầm xuống mà ăn, coi bộ phiền lắm. Ăn cơm rồi Thu Vân phụ với Thị Két mà dọn dẹp.

Thị Két thấy vậy bèn nói:

- Cô qua bên phòng mà nghỉ. Ðể đó cho tôi làm. Cô dọn dẹp đây ông thấy ông rầy tôi đa.

Thu Vân cười và đáp:

- Làm lắt xắt chút đỉnh mà hại gì.

- Không được! Cô không hiểu ý ông khó lắm. Ðây rồi ông rầy chết. Cô đi chơi đi. Tôi nói thiệt chớ không phải nói lẫy đâu.

Thu Vân cười rồi bỏ đi qua bên phòng riêng. Thu Cúc chạy theo vô phòng khép cửa lại rồi thuật đủ đầu đuôi cho mẹ nghe những câu ông nội nó với nó nói hồi chiều. Mó mở gói áo ra, lấy quần áo lụa mà thay, nó lại nói mẹ nó phải thay đồ lụa đặng sáng mai giặt đồ vải mà phơi.

Thu Vân dụ dự nói rằng mình than nghèo khổ mà mặc đồ lụa thì làm cho người ta sanh nghi. Thu Cúc nói:

- Ấy má đừng có cãi mà, ý ông muốn mình ăn mặc sạch sẽ, không hại chi đâu má sợ.

Thu Vân nghe lời nên cũng thay đồ vải mà mặc đồ lụa.

Trời đã tối. Mấy người gia đinh tản lạc đi đâu không biết. Mẹ con Thu Vân nằm trong phòng nói chuyện rầm rì với nhau. Thu Vân dặn con hễ ông nội có hỏi ở Vĩnh Long nhà ở chỗ nào thì phải nói ở trong nhà xe quan lớn chánh, chớ đừng nói bậy mà sái rồi làm cho ông nghi.

Thu Cúc cười và đáp:

- Má đừng lo. Con không có dại đâu. Ðể ít bữa đây con làm ông thương rồi ông đem mẹ con mình lên nhà trên cho má coi.

Thu Cúc mới nói tới đó bỗng nghe tiếng thằng Hiếu ở ngoài gõ cửa kêu:

- Em ơi, em? Ông biểu kêu em lên nhà trên cho ông biểu. Ði cho mau em.

Thu Cúc lồm cồm ngồi dậy, bước xuống đất và nói nhỏ nhỏ rằng:

- Thấy không má?

Nó mở cửa chun ra thấy thằng Hiếu đứng ngoài cửa bèn hỏi:

- Ông kêu tôi phải không anh?

- Ừ ông kêu. Ði cho mau.

Thu Cúc lật đật chạy lên nhà trên. Ông Hội đồng nằm trên ghế nệm để dựa cái bàn cẩn, trên bàn để một cái đèn tọa đăng với bình trà hộp thuốc. Thu Cúc bước lại xá ông và nói:

- Thưa ông, cháu lên hầu ông.

Ông Hội đồng day qua thấy nó mặc quần lụa trắng áo vân đen, tóc bới vẻn vang, mặt rửa sạch sẽ, coi ra vẻ con nhà thanh nhã chớ không phải con nhà bần tiện thì ông cười và nói rằng:

- Cháu có quần áo tốt quá, nếu có đồ đó thì có phải là nhà nghèo đâu. Mà sao áo của cháu bận coi vắn dữ vậy?

Thu Cúc cúi đầu nói ú ớ:

- Thưa, đồ nầy của ba cháu sắm lâu rồi... nên bây giờ nó vắn.

Ông Hội đồng cười nữa rồi nói:

- Thân thì vắn, mà sao tay với kích còn vừa. Bộ khi cháu lớn nội bề cao thôi hay sao?

Thu Cúc đứng lặng thinh không biết lời chi mà đáp. Ông Hội đồng thấy vậy bèn biểu đi lại bàn viết của ông lấy tờ nhựt báo để trên hết đem lại gần đèn đọc cho ông nghe.

Thu Cúc vâng lời đi lấy từ ''Nông cổ Mín đàm[3]'' đem lại và hỏi:

- Thưa ông, phải tờ nầy hay là tờ nào khác?

Ông Hội đồng biểu đưa cho ông coi. Thu Cúc đứng một bên, ngước mắt ngó lên trên vòng cửa giữa, thấy treo một khuôn hình lớn của ông, thiệt quả là khuôn hình nó đã thấy trong tiệm họa chơn dung trên Sài Gòn hôm tháng trước. Nó ngó hình ấy rồi ngó ông thì thấy nét mặt hàm râu tuy giống hịch, nhưng mặt ông bây giờ ốm thon, chớ không phải đầy đủ như trong hình vậy.

Ông Hội đồng day qua thấy nó ngó hình ông thì ông hỏi rằng:

- Cháu coi hình đó giống ông hay không?

- Thưa, giống lắm, nhưng mà mặt ông bây giờ coi ốm hơn.

- Ờ phải, hơn một tháng nay có chuyện nhà làm cho ông buồn rồi ông lại đau nữa, nên ốm hơn hồi trước.

- Ông giàu có quá, mà có chuyện gì buồn.

- Cháu tưởng giàu thì khỏi buồn hay sao. Ông giàu mà ông có biết vui hồi nào đâu. Mà từ rày về sau chắc là ông còn buồn rầu nhiều hơn trước nữa.

- Phải chi cháu có thể làm cho ông bớt buồm chút đỉnh được thì dầu chết mấy kiếp cháu cũng không nệ.

Ông Hội đồng vùng ngồi dậy chống tay lên trán suy nghĩ. Cách một hồi lâu ông đưa tờ nhựt báo cho Thu Cúc và biểu đọc bài luận đầu cho ông nghe.

Thu Cúc đi lại đứng dựa cái đèn tọa đăng mà đọc. Ông biểu nó leo lên ghế mà ngồi, đặng đọc cho dễ. Thu Cúc làm bộ ké né không dám ngồi, đợi ông biểu hai lần nó mới dám vưng lời. Ông nằm ngửa trên ghế nệm mà nghe.

Thu Cúc đọc chậm rãi, tiếng nào rõ tiếng nấy, tới chỗ ngừng thì ngừng, dễ nghe dễ hiểu, bởi vậy nó đọc hết bài rồi, ông khen nó đọc giỏi. Ông biểu nó đọc thêm cho ông nghe vài bài vắn nữa rồi nói:

- Ðược cháu đọc như vậy ông chịu lắm. Từ đây sấp lên cháu đọc nhựt trình và đọc truyện cho ông nghe chơi. Thôi, cháu xếp nhựt trình đem để lại chỗ cũ rồi xuống dưới mà ngủ đi.

Thu Cúc vâng lời, xếp tờ báo đem lại bàn viết để ngay thẳng rồi trở lại xá ông mà đi. Ông Hội đồng hỏi nó:

- Mẹ cháu có nóng lạnh hay không?

- Thưa, không. Sáng sáng mới có cữ.

- Ðể mai ông sai thằng Hiếu lên Sa Ðéc rước ông Mộng Liêm xuống coi mạch. Ổng hốt cho ít thang thuốc uống thì hết chớ gì. Ờ mẹ cháu có quần áo khác thay đổi hay không, hay là có nội đồ bận trong mình đó mà thôi?

- Thưa, có một bộ đồ hàng.

- Ờ, tưởng không có thì ông cho tiền mua bận.

- Thưa, có.

- Thôi cháu đi ngủ đi.

Thu Cúc bước ra khỏi cửa chạy riết xuống phòng rồi ôm ngang mình mẹ mà nói nhỏ:

- Ông bắt con đọc báo cho ông nghe. Bộ ông thương mẹ con mình rồi. Ðể bữa nào có dịp con sẽ nói thiệt nghe hôn má.

Thu Vân cười và dặn:

- Chậm chậm vậy! Con đừng có vội lắm mà hư việc.

[1] Vĩnh Long

[2] gói, bọc bằng vải, cột có quai để xách tay hay dùng gậy vác trên vai, gùi cũng là cái bình mang trên lưng, làm bằng mây hay bằng tre, thợ “ăn ong” dùng gùi để đựng sáp và mật ong

[3] “ngồi uống trà bàn chuyện làm ruộng và đi mua bán” tuần báo phát hành vào ngày thứ năm. Số đầu tiên ra ngày 1-8-1901