CHƯƠNG NĂM:LỜI ĐÁP CỦA BẠCH YẾN

Hỏi: Tôi xin phép hỏi cô. Vậy chớ ngày cô Cẩm Hương làm mai yêu cầu bà Huyện gả cô cho anh Tất Đắc cô với bà Huyện có tin chắc anh Tất Đắc là một vị Bác vật hầm mỏ hay không?  
Đáp: Phải tin, chớ có lý gì mà nghi.  

Hỏi: Tại tin Bác vật thiệt nên bà Huyện mới chịu gả và cô mới chịu ưng phải không?  
Đáp: Không phải vậy. Má em đã tính trước má em lựa người mồ côi có học thức đủ dùng, biết lễ nghĩa, có giáo dục, mà gả em đặng vợ chồng em hủ hỉ với má em, chớ không cần người giàu sang hay có bằng cấp lớn. Vì anh Tất Đắc đúng với mấy điều kiện má em mong ước nên má em chịu gả. Còn em nghe anh nói chuyện vui vẻ, nghĩ ảnh là con quan chắc có gia đình giáo dục, lại ảnh có đi Tây, tự nhiên anh có học thức đủ dùng, nên em ưng.  

Hỏi: Tại đúng điều kiện như vậy nên cô ưng và nói chuyện đi lên Lèo mà kiếm hầm mỏ thì bà với cô điều cản. Sự cản  trở đó đủ chứng lòng dạ của bà với cô không màng chức Bác vật. Nhưng mà khi được bức thơ từ hôn bà với cô hay Bác vật giả bà với cô có buồn có giận hay không?  
Đáp: Nếu nói không buồn, không giận, thì không đúng với sự thật. Cũng buồn cũng giận vậy chớ.  Nhưng má em buồn là vì anh Tất Đắc lỡ bày chuyện giả dối rồi tình yêu chơn chánh khiến cho anh ăn năn hổ thẹn sao ảnh không phân trần ngay với má em đặng má em hỉ xả cho. Còn em giận là vì gặp nhau mà nói chuyện lần chót tại nhà cô Đốc Cẩm Hương em đã có nói em yêu anh Tất Đắc chớ không phải yêu chức Bác vật, tại sao anh không thú thiệt ngay với em, ảnh lại viết thơ từ hôn rồi bỏ trốn đi mất.  

Hỏi: Lúc tôi lãnh đi kiếm giùm anh Tất Đắc đặng khuyên ảnh trở về, cô có hy vọng ảnh sẽ tái hiệp với cô hay không?  

Ðáp: Ông có lòng tốt hăng hái đi kiếm giùm cho em, không lẽ em cản, nhưng em không có hy vọng cho lắm. Theo lời anh Võ Lộ với anh Tự Cao thì khi ra đi anh Tất Đắc có nói đến chết ảnh cũng không trở về Sài gòn. Hơn nữa, em đọc đi đọc lại bức thơ của ảnh nhiều lần em thuộc lòng, em cảm thấy ảnh mang một khối tình vừa nặng nề, vừa thành thiệt, nhưng vì ảnh có giáo dục đầy đủ, bởi vậy liêm sỉ bắt buộc ảnh hổ thẹn, ảnh phải ôm lòng đau khổ dứt tình yêu đắm đuối mà đi. Con người biết vì liêm sỉ vì lương tâm, dám hy sinh tình yêu với tất cả vui sướng mà đi có lý nào chịu đi lẩn quẩn chung quanh đây cho người ta kiếm đem về mà mong. Em chắc ảnh đi xa, đi xa lắm. Nhưng nghe cô Đốc nói ảnh không có bạc tiền bao nhiêu, nên em không nghĩ ảnh xuất dương đi ra ngoại quốc được. Té ra ảnh lên Cao Miên cũng là ngoại quốc rồi trời khiến có nhiều người giúp đỡ ảnh nên ảnh qua Pháp mà học tiếp. Cái đó thiệt em không dè.  

Hỏi: Ảnh đã cương quyết không trở về. Ảnh lại yêu cầu cô) quên ảnh, giận ảnh mà lấy chồng khác. Cô cũng không dè trời khiến ảnh được trở qua Pháp học tiếp mà lấy cho được bằng Bác vật hầm mỏ chánh thức, vậy mà sao cô quyết chờ ảnh mãn đời không thèm lấy chồng khác?  
Ðáp: Người ta nói đi ra biển lớn rồi coi mấy con sông hẹp quá. Đã quen xem mây trên núi Vu Sơn rồi thì những mây khác không có gì đẹp mà xem. Em đã nếm được mùi ái tình cao quí, em đã thấy được thái độ liêm sỉ viên mản rồi, em sá gì ái tình tầm thường, với thái độ thấp thỏi mà còn muốn lấy chồng khác.  

Hỏi: Vậy chớ không phải cô tin lời xâm của Lăng Ông Thượng với lời hai cô xác bói, cả ba đều nói cô là duyên nợ của anh Tất Đắc, thế nào hai đàng cũng không phối hiệp tại vậy nên cô chờ ảnh hay sao?  

Ðáp: Đã biết bói xâm là việc thiêng liêng huyền bí, không ai dám tin chắc. Nhưng xâm đã nói như vậy, rồi hai cô xác ở cách xa nhau mà cũng nói y một thế nữa, tự nhiên đức tin của em phải rung động, dầu tâm hồn cứng cỏi cho mấy đi nữa cũng phải tin tưởng ít nhiều. Em thường nghe chuyện đời xưa có một bà từ mẫu sanh con là bực thánh hiền, em nhớ mày mạy không dám chắc có phải mẹ con cụ Mạnh Tử hay không.

Ngày nọ bà từ mẫu ở nhà đương dệt lụa, (thiếu) còn con bà là bực hiền, không thể sát nhơn, bởi vậy bà không tin, cứ tiếp tục dệt lụa, không thèm kể tới. Một lát nữa có người thứ nhì đến báo tin dữ như vậy nữa. Bà cũng không tin. Đến người thứ ba báo nữa đức tin của bà phải lay chuyển rúng động bà phải bỏ đi kiếm con. Té ra người ta muốn thí nghiệm đức tin của bà mẹ đối với con bà một vị thánh hiền, chớ không có gì hết. Rất đỗi bà mẹ của ông Á Thánh nghe ba người nói còn phải tin thay huống chi em là một gái thô tục lòng đương buồn rầu trông ngóng,  làm sao mà không tin cho được.  

Nhưng không phải tại xâm với bói mà em không chịu lấy chồng khác, quyết thủ tiết mà chờ ảnh. Còn nhiều điểm khác nữa mách cho em biết không thế nào anh Tất Đắc quên em được. Không sớm thì muộn, dầu sao ảnh cũng trở về với em. Ảnh là người có học thức có gia giáo, nên ảnh nâng cao liêm sỉ, ảnh hổ thẹn dối gian. Mà đối với em, ảnh vừa mang một tình yêu nặng oằn, vừa cao vọi. Trong thơ ảnh nói: "Được kề mặt đâu môi với em rồi thì lòng dạ sắt đá của qua nó đổi ngay lại lòng dạ đa cảm đa tình, nó khiến cho qua thương em, yêu em, mà cũng trọng em, không lấy gì mà ví cho vừa. ". . . Ảnh lại nói "Thôi hạnh phúc trong đời của qua chỉ có mấy giờ đồng hồ hồi sớm mai đó mà thôi. Qua không dám tiếc, mà qua cũng xin em đừng tiếc ". . . Sau rốt ảnh nói: "Bạch Yến em ôi, qua từ biệt em và qua khuyên em hảy quên thằng điếm tự hối".  
Người biết liêm sỉ lắm nên mới hổ cái thói giả dối, phải có can đảm lớn mới tự xưng là thằng điếm ăn năn, phải có gia giáo đủ mới liều thân đau khổ mà rứt tình yêu đương nồng nhiệt được.  
Người viết được mấy câu tha thiết em mới đọc lại đó phải mang một nợ tình nặng lắm, thế nào cũng phải trả chớ không thể trốn tránh hoài được. Vì vậy em chắc ảnh phải về mà trả nợ tình, chớ không, bao lâu em cũng chờ. Những lời khuyên em phải giận, phải quên mà lấy chồng khác là uất quá nên phải nói mà thôi, bởi vậy em xem những lời ấy với bề trái: Em hiểu ý ảnh khuyên em cứ yêu ảnh, nhớ ảnh, chờ ảnh là người chồng thương em, trọng em và xứng với tình yêu của em hơn thiên hạ hết thảy.  

Hỏi: Cậu Thường là con ông Phán Qui qua Pháp mà học mấy tháng nay cậu có gởi thơ cho cô hay không?  

Ðáp: Không.  

Hỏi: Vợ chồng ông Phán Qui lại nhà cô chơi không có nói chuyện cậu Thường có gặp anh Tất Đắc ở Paris hay sao?  

Ðáp: Lâu rồi bà Phán có nói với má em rằng bà sắp cho người con út qua Pháp mà học vậy thôi, chớ không có nói gì khác.  

Hỏi:  Nếu vậy thì hôm đó tình cờ anh Tất Đắc vô nhà cô không hay trước?  

Ðáp: Đâu mà hay. Em đương nằm đọc nhựt báo trong phòng, em nghe má em kêu mà nói. Em lật đật chạy ra thấy ảnh em chưng hửng.  

Hỏi: Cô mừng hay không?  

Ðáp: Mừng chớ sao mà không mừng.  

Hỏi: Còn bà Huyện?  

Ðáp: Cũng vậy.  

Hỏi: Đám cưới rồi anh Tất Đắc phải lên vùng Cao nguyên mà kiếm khoáng sản. Cô đi theo hay là để ảnh đi một mình, cô ở nhà với bà Huyện?  

Ðáp: Em đi với ảnh chớ, đi đặng lo cơm nước áo quần cho ảnh, em đã đặt may đồ rồi, may đồ Âu Phục đặng đi rừng đi núi cho gọn.  

Hỏi: Bà Huyện vui lòng cho cô đi hay sao?  

Ðáp: Má em nói hễ xuất giá thì phải tùng phu[1]. Ấy là đạo Tam Tùng của ngưòi Việt mình, đạo cổ truyền không được phép bỏ. Anh Tất Đắc hứa mỗi tháng ảnh sẽ về thăm một lần, về đặng phúc trình cho sở và lãnh lương thực. Ý ảnh muốn em ở nhà vì ảnh sợ em đi cực khổ lại bỏ má em ở nhà má em buồn. Má em không chịu. Má em nói ảnh làm trai thì ảnh phải phục vụ quốc gia. Em làm vợ thì em phải lo cho chồng. Má em chưa già cả gì lắm ở nhà thì có gia dịch lo cơm nước, đau ốm sẵn có bác sĩ săn sóc. Má em không phép trìu mến mà làm cho con rễ lỗi đạo.  

Thứ Tiên cười. Cậu cám ơn Bạch Yến giúp cho cậu một bài phỏng vấn đầy đủ rồi cậu cáo từ mà về, hứa thiên phóng sự của cậu xuất bản rồi cậu sẽ kỉnh tặng bà Huyện với vợ chồng cô mỗi người một quyển.