Một buổi chiều, ăn cơm rồi, Thị Tố thấy trời thanh bạch mới đem năm đứa con, đứa bồng đứa dắt, đi ra lộ mà chơi để mẹ con con Lựu ở nhà coi nhà. Chị ta đương ngồi mé lộ mà ngó mông, thấy một chiếc xe hai bánh ở dưới Gò Công bỗng chạy lên, trên xe có một người bận đồ trắng ngồi với thằng đánh xe. Chừng xe chạy gần tới chị ta coi rõ mới biết người mặc đồ trắng đó là đồ Tây. Chị ta lật đật kéo sắp nhỏ leo lên lề. Lúc ấy xe chạy tới, người ngồi trên xe la lớn rằng:

- Chị Hai. Ngừng lại, ngừng lại. Nhà đâu chị Hai?

Thị Tố chưng hửng nhìn lại kỹ càng mới biết người ấy là Ba Cam. Chị ta mừng quýnh vừa muốn kêu tên tộc mà xưng hô như hồi trước, rồi sực nhớ lại chồng nói Ba Cam bây giờ hẳn hòi lắm, lại thấy cách ăn mặc hẳn hòi, nên trở giọng mà la rằng:

- Ủa! Chú Ba! Nhà tôi đây nè. Chú mới về phải không?

Ba Cam nhảy xuống xe, chị em mừng rỡ lăng líu một hồi rồ Ba Cam trả tiền xe, ôm gói đồ mà đi vô nhà. Đi tới cửa, Ba Rạng, Thị Tố kêu em ruột mà cho hay có em chồng về. Ba Rạng chạy ra chào mừng rồi dắt nhau đi xuống hết nhà Cai tuần Bưởi.

Con Lựu đương lui hui trong nhà, nghe tiếng nói chộn rộn lật đật bồng con bước ra, ngó thấy Ba Cam thì mừng hơn thẹn nên la lên hai tiếng “anh Ba” rồi đứng chần ngần, hai hàng nước mắt chảy ròng ròng. Ba Cam thấy Lựu bồng con, mà tưởng là con của Bưởi nên không để ý mà hỏi. Anh ta bước vô nhà, không thấy Bưởi bèn hỏi rằng:

- Anh Hai đi đâu?

Thị Tố đáp ngay:

- Đi ghe mấy tháng nay, có ở nhà đâu.

- Tháng nầy mà ảnh còn đi ghe hay sao? Vậy mà tôi tưởng ảnh có ở nhà nên tôi xin phép về chơi.

- Ghe lui hôm kia. Mai mốt thì về a. Chú xin phép về chơi mấy bữa?

- Ông chủ tôi đi Cấp hứng gió. Ổng đi tàu, để xe ở nhà nên tôi xin phép về chơi.

- Ờ được mà. Nếu chú ở chơi lâu thì chắc là cha bầy trẻ về kịp. Dữ quá! Chú đi năm năm hay sáu năm mới về đa.

- Sáu năm.

- Ờ! Hồi đó chú đi tôi mới có mình con Sen phải không?

- Phải. Con Sen năm nay được bao lớn đâu? Chị kêu hết mấy cháu ra đây cho tôi coi thử.

Thị Tố liền kêu con Sen, thằng Chà, con Nữ, thằng Mùi ra đứng sắp hàng, còn thằng Thân thì chị bồng trên cánh tay. Ba Cam bước lại vỗ đầu Sen mà nói rằng:

- Con Sen đây phải không? Năm nay nó trộng đến. Hồi tôi trốn thì nó mới biết đi lẩm đẩm.

Anh ta thò tay vô túi móc bạc cắc ra mà phát cho mỗi đứa một cắc. Con Sen, thằng Chà, con Mùi cứ xoè bàn tay ra mà lấy, duy con Nữ nó thấy lạ nó sợ, nên đứng nép bên mình mẹ nó, nó thụt tay hoài. Thằng Thân cũng sợ, nên nó ôm chặt lấy mẹ nó mà day mặt chỗ khác.

Ba Cam cười và hỏi:

- Chị có năm đứa đây còn con Lựu bồng con ai kia nữa?

Con Lựu cúi mặt xuống. Thị Tố rước mà đáp rằng:

- Con của nó chớ con ai.

- Hứ! Nó có con rồi hay sao? Vậy mà hôm trước anh Hai nói chưa có chồng?

- Chồng nó là chồng ngồng, chớ chồng gì.

- Sao vậy?

- Ối, chuyện dài lắm, để thủng thẳng rồi tôi kể vắn tắt cho chú nghe. Ở trển về tới dưới nầy chắc là chú đói bụng, để tôi nấu cơm cho chú ăn.

- Đừng, chị Hai. Tôi ăn rồi. Tàu về tới Gò Công tôi đói, tôi ghé tiệm Cao Lầu ních[1] no rồi mới mướn xe về đây. Tôi có mua hai gói bánh đây nữa, để tôi lấy cho mấy cháu ăn.

- Mấy năm nay chú đi lên trển làm ăn, vậy mà khá không chú Ba?

- Cũng không khá gì. Tôi làm thì có tiền nhiều. Mà ở đất Sài Gòn là chỗ ăn xài, nên làm ra bao nhiêu cũng tuốt lơ hết.

- Nghe anh Hai nói chú coi máy thứ xe gì đó lạ lùng lắm, phải không?

- Phải, tôi làm sốp phơ xe hơi.

- À, xe hơi. Tôi thuở nay chưa thấy xe đó. Chú coi máy rồi chú ăn tiền làm sao?

- Chủ tôi cho tôi một tháng bốn chục.

- Bốn chục gì?

- Bốn chục đồng chớ bốn chục gì.

- Dữ hôn! Chú làm một tháng bằng người dưới nầy làm một năm lận sao!

- Ông thầy Kiện chủ tôi đó tử tế lắm. Áo quần, giày nón ổng mua cho tôi hết thảy. Ổng hứa đầu năm Tây ổng cho tôi ăn lương thêm mỗi tháng năm đồng. Tôi xin phép về nhà đây ổng cho tôi 20 chục bạc.

Thị Tố nghe nói thì trố mắt nhìn, la lên rằng:

- Trời ơi! Chú sướng quá chừng. Đi ra mà được như vậy thì đòi giống gì nữa. Vậy mà hôm trước đây cha sắp nhỏ nó khinh khi chú chớ.

Ba Cam cười mà vội hỏi:

- Ảnh khinh khi cái gì?

- Hôm trước ảnh về thuật chuyện gặp chú. Ảnh nói chú coi xe hơi, ăn mặc coi tử tế. Con Lựu nó mừng, nó nói chú bỏ xứ mà đi, may được sung sướng như vậy, thì đi có ích hơn là ở nhà. Cha sắp nhỏ nó rầy, hỏi có ích gì đâu, ở dưới nầy chú cũng ở đợ chớ giỏi gì.

- Ối! Anh đó hơi nào mà nói với ảnh. Năm tối cứ lục đục ở xứ Gò Công, mà rồi chê thiên hạ hết thảy. Hễ nghe nói ai hơn ảnh thì ảnh ghét, rồi kiếm chuyện hại người ta. Ảnh giỏi có cái tài đó hoài, đến năm nay mà chưa chịu bỏ chớ.

Thị Tố với Ba Rạng cười rồi bỏ nói qua chuyện khác. Mắc nói chuyện rộn ràng, trời tối mà không hay. Con Lựu đốt đèn đem để trên ghế, còn Ba Cam thì thay đồ tây ra, rồi bận quần lãnh đen, áo bà ba trắng nằm nghỉ. Sắp nhỏ đứa khóc đứa la om sòm làm con Lựu phải phụ với chị dâu mà dỗ chúng nó ngủ mới êm được.

Ba Cam nằm chơi với Ba Rạng trên ván, chừng thấy Thị Tố rảnh rỗi bước ra ăn trầu, anh ta mới hỏi:

- Hồi chiều chị nói chuyện chồng con Lựu sao đó, đâu chị nói coi thử coi, chị Hai.

Thị Tố ngồi dựa góc ván rồi thì thầm kể lại đầu đuôi câu chuyện cậu Hai Nghĩa ỷ thế chủ điền hiếp dọa lấy con Lựu làm sao, chừng con Lựu đẻ cho cậu hay, cậu nói làm sao, con Lựu đau xin tiền cậu, cậu nạt nộ làm sao, giận nói với mợ, mợ ghen làm sao, bà Cai sợ xấu nên biểu làng bắt làm sao, chừng đóng lúa ruộng rồi vợ chồng cậu Hai xua đuổi làm sao, qua hỏi đất Thôn Tá mà ở, Bà Cai rầy Thôn Tá làm sao, chị ta thuật rõ ràng không sót một mẩy nào hết.

Ba Cam nghe rồi châu mày hỏi:

- Quân ăn ở mọi rợ như vậy đó, mà anh Hai không dám nói tiếng gì hết hay sao?

- Trời ơi! Bộ chú tưởng đâu dễ lắm hay sao? Tôi nóng giận tôi làm cho nó mang tiếng một chút thôi mà nó làm dữ quá. Tôi tưởng đâu nó làm tôi ở tù rồi chớ. Cha sắp nhỏ lạy gần sói trán mà nó cũng không chịu tha. May nhờ Hương Quản năn nỉ xin dùm, nên nó tha giải Toà, mà nó bắt đóng trăng tôi hết bảy bữa.

- Tôi nghe nói sao tôi giận quá, tôi phải trừng trị nó mới được.

Ba Rạng xen vô nói:

- Tôi không hay việc gì hết. Chừng bà Cai đuổi phải dỡ nhà đi, ảnh lên thuật chuyện cho tôi nghe, thì tôi nổi xung. Giàu có rồi họ ỷ thế, họ hiếp đáp người ta quá. Hễ mình cự thì mình ngồi tù, túng thế phải chịu thua. Mà nín thì nó tức muốn chết. Khá, xưa rày về trên nầy ở, thì tụi nó không dám kiếm chuyện gì nữa. Chớ phải mà anh ở dưới, chắc nó hại anh rồi.

Ba Cam trợn mắt nói:

- Hại sao được! Nó giàu sang thây kệ nó chớ. Anh Hai tôi ảnh nhịn, chớ tôi nhịn không được rồi.

Thị Tố nói rằng:

- Chuyện nầy tôi hiểu hết. Cậu Hai Nghĩa thương con Lựu chớ không phải không. Ngặt vì mợ Hai ghen, mợ rầy quá, nên cậu Hai không dám nhìn con. Bà Cai sợ dâu con rầy rà xấu hổ nên bà lấy ruộng lại rồi đuổi vợ chồng tôi đi cho biệt tích. Chuyện vậy đó, chớ không có chi lạ.

Ba Rạng nói:

- Nếu sợ vợ thì ai biểu làm như vậy mà chi?

Ba Cam ngồi suy nghĩ một hồi rồi nói rằng:

- Thằng Nghĩa nầy, tôi phải dạy nó một bài học ở đời mới được. Chị nói bữa nào anh Hai về, chị Hai?

- Chắc là chiều mốt về tới.

- Để ảnh về tôi cự ảnh coi. Ảnh lôi thôi quá! Ở đời mình hiền quá, họ khinh mình chớ.

- Cha sắp nhỏ nó thiệt thà lắm. Chầu xưa tôi nói chơi; tôi nói tôi biểu con Lựu bồng con lên níu cậu Nghĩa coi cậu làm sao. Cha sắp nhỏ rầy la tôi dữ quá.

Ba Cam nằm vắt tay qua trán, mắt nhắm lim dim. Ba Rạng thấy canh đã khuya rồi nên đi về mà ngủ. Sáng bữa sau, Thị Tố giao sắp nhỏ ở nhà cho con Lựu coi đặng chị ta đi chợ Giồng Ông Huê, trước là mua cá thịt đãi khách, sau nữa ghé nhắn cho chồng hay, đặng hễ ghe về tới bến thì xin phép về nhà liền.

Ba Cam đi đường mỏi mệt nên ngủ trưa một chút. Chừng anh ta thức dậy, thấy con Lựu lăng xăng với sắp nhỏ, anh ta ngồi ngó ra một hồi rồi kêu mà nói:

- Lựu, đâu mầy bồng con mầy lại đây coi. Con trai hay con gái đó? Được mấy tháng?

Con Lựu thủng thẳng bồng con đi lại chỗ Ba Cam ngồi, vừa đi vừa nói nhỏ nhỏ:

- Con trai, bữa nay gần sáu tháng.

Ba Cam rờ đầu thằng nhỏ rồi nắm chân nó mà nói rằng:

- Thằng nhỏ sổ sữa đến. Đặt tên gì?

- Thằng Hai.

Ba Cam châu mày lặng thinh một hồi rồi nói:

- Thôi con mầy đẻ thì mầy nuôi, cần gì phải cầu ai. Mầy nuôi nó, không biết chừng ngày sau mầy nhờ nó được. Hồi hôm tao nghe chị Hai nói chuyện thiệt tao buồn quá. Trong ba anh em, có mình mầy là gái, nên tao thương mầy lung lắm. Ngày tao bước chơn ra đi, tao tưởng anh Hai ở nhà nuôi mầy khôn lớn rồi kiếm người thiệt thà mà định đôi bạn cho mầy. Tao không dè ảnh để mầy tàn tệ như vậy. Thiệt tao phiền ảnh quá, đã biết họ giàu họ có danh giá, mình nghèo mình cũng có danh giá vậy chớ. Để mất danh giá rồi ai coi mình ra gì nữa đâu. Một đêm hồi hôm tao tức quá ngủ không được. Tao chắc phải mà tao ở nhà hồi đó, thì thằng làm mất danh giá mầy đó nó không khỏi tay tao. . .

Ba Cam nói tới đó thì ứa nước mắt, mặt lại lộ sắc giận dữ. Con Lựu đứng cúi mặt khóc nức nở không nói một tiếng gì hết. Cách một hồi lâu, Ba Cam thở dài và hỏi một cách rất dịu ngọt:

- Em còn thương thằng đó nữa không?

- Em có thương hồi nào đâu mà anh hỏi còn hay hết.

- Nếu em không thương mà sao có con?

- Nó ỷ quyền thế hảm hiếp em, chị Hai với anh Hai còn sợ, em làm sao mà dám nói.

- Em biết nó thương em hay không?

- Quân đó mà thương ai.

- Không biết chừng nó thương em thiệt chớ, mà mắc vợ nó rầy rà, nó sợ nên nó không dám gần em nữa.

- Không có đâu. Dầu mà nó không có vợ đi nữa, nó lại đem em về làm vợ hay sao? Em biết nó chơi qua đường, chớ không tình nghĩa chi hết. Em biết trong làng có nhiều con gái cũng bị nó hãm hiếp như em vậy. May cho mấy đứa kia không có chửa nên thiên hạ không hay.

- Nói vậy nó là con quỷ, trời sanh ra đặng phá danh giá con gái hay sao?

- Vậy đa.

- Hứ! Đồ khốn nạn quá! Qua phải trừ nó mới được.

- Thôi anh Ba. Anh giận nó mà làm gì. Nó làm quấy thì có trời đất hại nó, mình thù oán thì mang tội thêm có ích gì. Tại phận em vô duyên bạc phước thì em đành chịu, em phiền em, chớ em không dám trách ai hết. Nằm đêm em cứ vái trời phật phù hộ cho thằng Hai mạnh giỏi, khiến cho nó thương yêu thân em, đặng chừng nó khôn lớn nó làm mà nuôi em là đủ rồi, em không mong ước việc chi khác.

- Hồi hôm chị Hai nói em đẻ em đau, tiền đâu em uống thuốc nên mạnh đó?

- Lúc đó anh Hai túng quá. Ông thầy Hoằng biểu đưa 20 mươi đồng bạc đặng ổng làm một tễ thuốc cho em uống. Anh Hai không có tiền, may nhờ có anh Cu ảnh cho mượn tiền nên em mới có thuốc mà uống.

- Anh Cu nào?

- Bạn của ông Cả Tri trên xóm trên ấy.

- Người ta cho mình mượn rồi tiền đâu em trả. Em trả hay chưa?

- Chưa, hôm dọn nhà về trên nầy, anh Hai muốn trả, mà anh Cu không chịu lấy, nên còn thiếu đó.

- Thôi để qua cho tiền đặng trả cho người ta.

Ba Cam ở tại nhà Cai tuần Bưởi hai ngày, khi thì qua nhà Ba Rạng nói chuyện chơi, khi thì trửng giỡn với sắp cháu, coi bộ thì là vui mừng mà cái vui mừng ấy, có xen cái buồn rầu, nên sắc mặt không được tươi tắn như hồi mới về vậy.

Đến đêm thứ ba, Cai tuần Bưởi mới về, anh em gặp nhau mừng mừng rỡ rỡ hỏi việc nầy, nhắc việc nọ, tiếng nói nghe không dứt. Ba Rạng cũng hiệp lại đó nữa đặng đàm đạo chơi. Đến khuya anh ta kêu vợ bắt con gà mái ôm qua rồi phụ với Thị Tố và con Lựu làm gà nấu cháo ăn với nhau.

Trong lúc ăn cháo, Ba Cam giở chuyện con Lựu ra mà trách anh ở nhà sao không biết giữ danh giá cho em, người ta hãm hiếp em, sao không biết giận lại còn đi quỳ lạy người ta. Vợ chồng Ba Rạng với Thị Tố đều cho lời Cam trách đó là phải, bởi vậy Cai tuần Bưởi bối rối nói ấp úng:

- Mình ng. . . h. . . èo thì phải nhịn người ta chớ biết làm sao. Năm trước tao thấy thằng Cu thiệt thà mềm mỏng tao thương, tao muốn gả con Lựu cho nó. Ngặt vì nó nói nó còn mắc nợ, nó chưa dám cưới vợ. Kế tao đi ghe, ở nhà cậu Hai cậu làm như vậy, tao có hay gì đâu. Chừng tao hay thì bụng đã thè lè rồi. Tao nghĩ làm dữ thì chúng lấy ruộng lại rồi cụt tay còn gì. Chuyện đã lỡ rồi, thôi thì chèo xuôi cho nó mát mái. Ai dè chị Hai mầy nó lộn xộn nên mới sanh chuyện tùm lum đó chớ.

Ba Cam cười gằn và đáp:

- Người ta làm nhục mình đến thế, mà anh nói nghe êm ru. Thiệt tôi tức lắm

Anh ta móc bóp lấy ra 40 đồng bạc mà đưa cho Cai tuần Bưởi và nói rằng:

- Đây, 40 đồng bạc đây. Anh cầm lấy 20 đồng trả tiền con Lựu uống thuốc, còn lại 20 thì tôi cho con Lựu 10 đồng, sắp nhỏ của anh 10 đồng đặng nó sắm quần áo nó bận.

Anh ta day qua nói với con Lựu

– Em Lựu, anh Hai dở lắm, ảnh không dám binh vực em. Tuy vậy mà em đừng lo. Từ nay trở đi có qua. Qua thề có mặt đèn làm chứng qua sẽ bảo vệ thân em đến cùng, qua quyết cách tìm cách rửa nhục cho em, rồi qua về trển qua liệu thế đem em lên Sài Gòn ở với qua.

Thị Tố, con Lựu với vợ chồng Ba Rạng nghe mấy lời cứng cỏi và nhơn đạo ấy thảy đều cảm động. Cai tuần Bưởi biết mình không trọn đạo làm anh, nên ngồi nín thinh, không nói chi hết. Qua ngày sau, Ba Cam thức dậy sớm, thay đồ tây, rồi nói với Bưởi rằng mình đi chợ Giồng chơi, không biết chừng chiều mới về. Chừng đi qua cửa Ba Rạng. Rạng kêu hỏi đi đâu. Cam bước vô hỏi rằng:

- Tôi đi xuống nhà bà Cai Hiếu kiếm thằng Nghĩa, đặng xài cho nó biết chừng. Tôi giấu anh Hai tôi. Vậy anh đừng có cho ảnh hay nhé.

- Có nó ở nhà đâu mà đi. Tôi mới thấy nó cởi ngựa chạy trên lộ dây thép đây. Nó đi vô chợ Giồng chắc?

- Nó cưỡi ngựa gì?

- Ngựa kim. Đi đâu cũng thấy cỡi con ngựa đó hoài.

- Bận áo gì?

- Hồi nãy tôi thấy bận quần trắng, áo dài đen, đội nón lông đen.

Ba Cam đứng ngẫm nghĩ một hồi rồi nói:

- Để tôi đi theo vô chợ Giồng tôi kiếm nó.

Rạng cản không cho đi, nói vô đó rồi biết nó ở nhà nào mà kiếm, chi bằng ở nhà chơi một chút đợi trưa trưa rồi ra ngồi ở dựa lộ đón thì chắc gặp nó về. Cam nghe lời hữu lý, bèn vô nhà Rạng ngồi chơi đến gần chín giờ mới từ giả mà đi.

[1] ăn