Thầy thông Phong đi ngang Tân An mà không ghé nhà được, trao con cho mẹ mà không nói được mấy lời, bởi vậy thầy thêm tủi thân phận vô duyên, câm giận Như Hoa phi nghĩa.
Lên tới Hớn–quản làm việc được một tuần lễ, rồi thầy xin phép về thăm cha mẹ và thăm con. Quan phó tham biện chủ quận nói thầy mới lên mà xin phép nỗi gì, nên Ngài biểu thầy rán làm vài tháng rồi Ngài sẽ cho phép.
Thầy buồn rầu việc nhà ăn ngủ không được, mà lại bị chói nước[1] nên ở Hớn–quản mới hơn một tháng thì thầy mang bịnh rét, mỗi ngày nóng lạnh một lần. Cách chẳng bao lâu thân thể thầy ốm teo, mặt mày thầy vàng ẽo. Thầy làm việc nữa không nổi, nên xin phép xuống nhà thương chợ rẫy nằm mà dưỡng bịnh. Hai vợ chồng ông Hương sư Sắc nghe con nằm nhà thương thì lo sợ, nên lật đật bồng thằng Jean lên thăm. Hai ông bà thấy con ốm xanh thì chảy nước mắt, còn thầy thì thấy cha mẹ với con thì thầy cũng tủi phận nên giọt lụy tuôn dầm dề. Thầy nhơn dịp ấy đọc hết việc nhà lại cho cha mẹ nghe. Hai ông bà cứ chắc lưỡi lắc đầu, chớ không biết sao mà khuyên giải. Thầy nói tới đoạn nào thầy khóc theo đoạn ấy, coi ra thì thầy nát gan đứt ruột về nỗi vợ con. Chừng thầy thuật hết rồi thầy lại giận, nên trợn mắt cắn răng mà nói rằng:
- Con nghĩ con oán con vợ con lắm. Làm đàn bà mà không trọn nghĩa với chồng, thứ đồ nhơ nhuốc như vậy không thể nào mà con ngó nó được nữa. Mà con cũng giận thằng xã Xù nữa. Làm đàn ông mà đi phá gia cang của người ta, thứ đồ khốn nạn đó phải giết mà răn kẻ khác mới được.
Ông Hương sư đương ngồi khoanh tay nghe con nói như vậy thì ông lắc đầu can rằng:
- Thôi con, người không phải thì để cho ông trời hại nó, con lo dưỡng bịnh, hờn giận mà làm gì.
Thầy khóc mà đáp rằng:
- Vì con thương cha mẹ với thằng Jean lắm, bằng không thì con đã giết con Như Hoa với thằng xã Xù cho chết rồi con tự vận luôn cho khỏi thảm khổ đêm ngày…
Ông lấy chuyện đời mà giác thầy và cứ theo khuyên thầy hãy rán uống thuốc cho mạnh, đừng thèm nhớ tới chuyện vợ con nữa. Hai ông bà ở chơi đến chiều mới bồng thằng Jean về.
Thầy ở nhà thương được một tháng, bữa nọ có trát Quan chánh tòa Châu Đốc đòi hầu về vụ Như Hoa kiện thầy mà xin phá hôn thú. Thầy đọc trát thì thầy giận, mà giận rồi thầy lại tức cười. Thầy nghĩ thứ đàn bà bất nghĩa như vậy dầu nó không xin để mình cũng phải xin để cho mau, chớ quyến luyến nữa chẳng những là phải chịu xấu hổ mà thôi, lại sợ có ngày phải mang họa.
Thầy đưa trát tòa cho quan thầy thuốc coi. Quan thầy thuốc nói thầy còn bịnh nhiều đi xa không được, rồi ông cho thầy một cái giấy và khuyên thầy gởi lên quan Chánh tòa Châu Đốc mà xin đình, đợi chừng nào thầy ra nhà thương rồi sẽ đi hầu.
Thầy uống thuốc trọn ba tháng mới dứt nóng lạnh, song trong mình thầy còn yếu lắm, nên quan thầy thuốc cho thầy ra nhà thương, mà căn dặn thầy về phải tịnh dưỡng, chẳng nên buồn lo việc chi, mà cũng chẳng nên dầm sương chải nắng, bởi vì não cân của thầy đã yếu rồi, mà gốc bịnh rét cũng chưa tuyệt, nếu không gìn giữ kỹ lưỡng sợ bịnh phát lại.
Nhờ có giấy chứng của quan thầy thuốc nên quan trên cho phép thầy nghỉ ba tháng mà dưỡng bịnh và định cho thầy mỗi tháng được lãnh phân nửa tiền lương.
Thầy trở về Tầm vu mà ở. Khi được cấp bằng làm ký lục ở Cà–Mau, trong nhà ra đi thầy hớn hở vui mừng bao nhiêu, bây giờ trở về trong lòng cũng thiết tha buồn thảm bấy nhiêu.
Thầy đã nhứt định dứt tình, không thèm tưởng tới vợ nữa, mà về đến nhà thầy thấy mặt con thì cái cảnh buồn thảm đau đớn ngày xưa nó lại trưng ra trước mắt thầy hoài, thầy không muốn buồn mà trong trí cứ ngậm ngùi, thầy không muốn giận mà trong ngực cứ ấm ức. Đã biết ngày Hội đồng Hữu hỏi thầy nếu đành Như Hoa thì ông sẽ làm mai cho, thầy ưng liền, không dụ dự, mà ưng ấy là ưng chỗ giàu sang, ưng người quyền thế, chớ không phải vì tơ tình vấn vít, hay là vì nghĩa nặng chập chồng. Nhưng mà từ ngày cưới Như Hoa rồi, tuy tánh cô hỗn hào kiêu hãnh song cũng là vợ của thầy, ăn một mâm, ngủ một mùng đã trót gần hai năm bởi vậy không nhiều thì ít chớ cũng là tình, cũng là nghĩa.
Vì cái cớ đó, mà thiệt cũng vì cái cớ khác nữa, là có gia tài của Cai Tổng Luông, mà thầy dụ dự không muốn đi hầu tòa Châu Đốc. Có khi thầy nghĩ nếu Như Hoa biết lỗi, đến năn nỉ xin thầy thứ tha và hứa không dám làm cho thầy xấu hổ buồn rầu nữa, thiệt thầy không biết phải dung thứ cho cô, hay là phải bền lòng kháng cự.
Trong trí thầy đương lộn xộn như vậy, bữa nọ ăn cơm trưa rồi thầy lấy tờ Đông – Pháp Thời Báo rồi đi lại nằm trên ván mà đọc.
Thầy đọc đến mục “thời sự” thấy tựa đề hai chữ Châu Đốc rất lớn, thầy liền đọc coi có chuyện gì, chẳng dè bài ấy như vầy:
“Đêm 19 Juillet 19… tại châu thành Châu Đốc có “xảy ra một vụ án mạng rất ghê gớm. Số là cô Hồng Như Hoa là vợ một thầy thông ngôn, đã có chồng có con rồi còn sanh tâm ngoại tình với xã Xù là con nhà giàu lớn. Chồng cô hay việc ấy sợ xấu hổ, nên bỏ cô mà xin đổi đi tỉnh khác. Cô đã không biết ăn năn chừa lỗi, lại cứ theo xã Xù sớm đào tối mận hoài. Vợ xã xù là Đỗ Thị Hến sùng sục nước ghen, mà can chồng không được, nên cô giận hễ chồng ra khỏi nhà thì cô lén theo rình mà bắt. Đêm 19 tháng nầy cô nom coi biết chồng mình với Như Hoa trò chuyện ái ân cùng nhau trong nhà thiếm Cỏn phía sau chợ. Cô trở về nhà lấy một con dao xắt thịt rất bén rồi lại ngồi núp ngoài cửa mà rình nữa. Lối một giờ khuya trong nhà ngủ hết, cô lén mở cửa chun vô, nhờ đèn chói nên thấy chồng cô với Như Hoa đương nằm ngủ trong mùng; còn thiếm Cỏn thì ngủ dưới nhà bếp. Cô dở mùng lên, chém Như Hoa một dao đứt ngon cuống họng, xã Xù giựt mình chờn vờn ngồi dậy bị cô thích năm sáu dao trên đầu và trên mặt, máu chảy lai láng nên té xỉu trên giường. Thiếm Cỏn nghe lụi đụi chạy lên, thấy tình cảnh như vậy thiếm kinh hãi mà tông cửa sau chạy ra ngoài đường mà la làng choi lói. Lính tuần chạy tới thì thấy Đỗ Thị Hến như ngây như dại, còn cầm dao chém xã Xù với Như Hoa hoài. Lính giựt dao, bắt cô đem về nhà hội mà giam, và chở Như Hoa với xã xù đem lại nhà thương. Như Hoa đã chết rồi, còn xã Xù bị thương tích cùng mình, máu chảy lai láng tuy còn thở hoi hóp, song quan thầy khám bịnh rồi lắc đầu,sợ cứu không được. Tòa đã bắt giam Thị Hến và giam luôn thiếm Cỏn mà tra tấn. Đáng kiếp cho đồ gian phu dâm phụ! Và Thị Hến vì máu ghen mà bị án sát nhơn, vậy có lẽ tòa cũng thương tình mà dung chế chút đỉnh.
Thầy thông Phong đọc rồi mặt mày tái lét, hạn xuất dầm dề. Thầy kêu cha mẹ mà thuật lại chuyện ấy cho cha mẹ nghe. Ba người khoanh tay, ngó nhau, thở dài, không nói chi được hết. Cách một hồi lâu ông Hương sư Sắc mới nói rằng:
- Thôi, thà là nó chết phứt như vậy mình mới hết xấu hổ và mới hết tức.
Thầy thông lắc đầu, ứa nước mắt, trong lòng bối rối, nên bỏ đi vô buồng mà nằm. Thầy nhớ bài nhựt trình chừng nào thầy giận chừng nấy, giận là giận Như Hoa, khi thầy đi rồi, cô chẳng chút ăn năn, cứ quen theo đường cũ làm chi cho đến nổi mạng vong mà còn mang nhục. Mới hồi sớm mai thầy còn thương, còn tiếc chút đỉnh, mà đọc bài nhựt trình rồi thầy không còn thương tiếc nữa, lại trở lòng oán hận cô. Mà thầy oán hận rồi thầy lại tức cho phận thầy, bởi vậy thầy nằm co mà khóc rấm rức.
Bà Hương sư bước vô hỏi thầy có tính đem thằng Jean lên Châu Đốc đặng cho nó chịu tang cho mẹ nó không. Thầy đáp rằng:
- Thôi, tang chế mà làm chi, lên đó càng thêm nhục nhã, chớ lên mà ích lợi gì.
Bà trở ra, thầy day mặt vào vách nằm thim thíp không cựa quậy. Đến chiều thầy rán ra ăn một chén cơm, rồi cũng trở vào phòng mà nằm nữa.
Đêm ấy thầy ngao ngán cuộc đời, nằm trăn trở hoài, ngủ không được. Đêm khuya mòn mỏi, thầy đương nhắm mắt mơ màng, tư bề lặng trang, thình lình thầy nghe tiếng chuông chùa phật ở trên đầu xóm dộng bon… bon… bon thầy giựt mình mở mắt.
Chuông cứ dộng tiếp, một lát nghe một tiếng bon, mỗi tiếng chuông mỗi khêu động lòng thầy, làm cho thầy giọt lụy chứa chan, gan vàng thắt thẻo, thầy nằm lim dim mà trí nhớ những chuyện xưa, nhớ vợ đẹp, nhớ con thơ, nhớ lúc oai quyền, nhớ cơn giàu có. Cái cảnh vinh huê, phú quí bây giờ còn chút nào đâu?
Vợ đẹp đã làm nhục mình, con thơ làm cho mình bối rối, vinh huê tan như bọt nước, phú quí rã như chòm mây. Khi xưa mới sanh ra mình nằm tại nơi nầy mà khóc tu oa, mình lăn lộn với đời mấy năm, tranh danh trục lợi, nhọc trí hạ mình, rồi bây giờ đây cũng nằm đây mà khóc rấm rúc, thế thì danh lợi làm chi mà mình phải lăng xăng giành giựt.
Thầy suy tới nghĩ lui càng não nề thế sự. Thầy nghĩ cho cùng rồi thầy nói thầm rằng chớ chi ngày trước mình cưới cô hai Liền là con của ông Chủ Hanh, vợ chồng hẩm hút, phu xướng phụ tùy, xứng đối sui gia, vì dầu mình không đặng giàu sang thì cũng khỏi mang lấy nỗi thảm sầu, khỏi chịu những điều nhục nhã.
Sáng bữa sau thầy hỏi mẹ vậy chớ con gái của ông Chủ Hanh bây giờ có chồng ở đâu. Bà Hương sư ngó con trân trân mà đáp rằng:
- Không, nó chưa lấy chồng. Họ đi nói đã hai ba chỗ rồi mà nó không ưng chịu chỗ nào hết. Con hỏi chi vậy?
Thầy thông ngồi lặng thinh, mắt ngó sửng một hồi rồi nói rằng:
- Phải chi hồi trước con cưới con hai Liền, thì chắc bây giờ con không có buồn rầu như vầy. Mà má có nghe nói tại sao nó không chịu lấy chồng hay không? hay là tại hồi trước con có hứa bậy chơi, nên nó ở vậy mà chờ con.
Ông Hương sư châu mày và lướt mà nói rằng:
- Mấy năm nay ở trong làng ai cũng nói như vậy đa. Họ nói hồi trước con có hứa với nó hễ thi đậu rồi con cưới nó. Chừng thi đậu rồi con đi làm việc, con đã bỏ nó, mà lại còn cưới vợ khác giàu sang hơn nó, bởi vậy nó gịân, nó quyết ở vậy chờ chừng nào con chết nó sẽ chết theo, đặng xuống Diêm chúa nó kiện con.
Thầy thông Phong nghe mấy lời thì biến sắc.
Đêm sau thầy lo liệu trong trí hoài, nên ngủ không được.
Chẳng những là không cưới cô hai Liền thầy tiếc mà thôi, mà bây giờ nghe nói cô khẳng khái không chịu lấy chồng, chờ xuống cửu tuyền mà kiện thầy thì thầy thêm sợ.
Sáng bữa sau thầy thưa với cha mẹ và xin cậy mai nói mà cưới cô hai Liền cho thầy, đặng kiếp nầy thầy khỏi thất ước với cô, rồi kiếp sau thầy khỏi mắc quả báo. Hai vợ chồng ông Hương sư đã ngán dâu giàu sang rồi nên nghe con tính như vậy mà hai ông bà cũng thuận tình.
Trong nhà đương nói chuyện với nhau, bỗng thấy Hương quản Sô ở ngoài xách dù xợt xợt đi vô. Ông Hương sư chào hỏi mời ngồi rồi nói rằng:
- May dữ hôn. Sẵn có Hương quản xuống đây, để rồi cậy nó luôn thể.
- Thưa chú muốn cậy tôi việc chi?
- Tao tính cậy mầy làm mai đặng tao nói con gái ông chủ mà cưới cho thằng thông. Vợ nó chết rồi, thôi bây giờ tao tính kiếm làm sui trong làng cho dễ.
- Ủa! Thiếm thông hai thiếm khuất rồi hay sao?
- Ừ!
- Bất nhơn dữ hôn. Vậy mà tôi có hay đâu. Cha chả! Chú cậy tôi phải vưng lời, chớ tôi sợ nói con hai Liền nó không ưng.
- Hứ mầy nói chơi sao chớ? Cha chả! Con tao nó làm tới thầy thông mà nó chê, vậy chớ nó kén bực nào nữa?
- Thưa chú, không phải nó chê. Nó ở một xóm với tôi, nên nó lại nhà tôi chơi nói chuyện với vợ tôi hoài. Tôi nghe hơi nó nói thì biết nó hờn thầy thông hai dưới nầy lắm, vì vậy nên tôi sợ nói không được chớ.
- Đâu, mầy về mầy dọ thử ý nó coi. Như nó chịu rồi mình sẽ nói với vợ chồng ông chủ.
Bà Hương sư xen vô mà nói rằng:
- Như nó có chê thằng Hai tôi có một đời vợ rồi, và có con, thì Hương quản kiếm lời khéo léo mà dỗ nó. Có con ghẻ mà hại gì. Lấy chồng làm thầy thông, họ kêu mình bằng cô thông không sang hay sao.
Hương quản Sô đáp rằng:
- Dạ, để tôi về tôi dọ thử coi, rồi tôi sẽ xuống cho chú thiếm hay.
Cách vài ngày, Hương quản Sô trở xuống nói rằng anh ta dọ rồi, cô hai Liền trách thầy thông Phong là người vô tình bội ước, cô giận thầy lắm, nên nhứt nguyện tới chết cũng không thèm ngó mặt thầy, chẳng luận là ưng làm vợ thầy.
Hai vợ chồng Hương sư Sắc ngồi ngó nhau, không biết liệu lẽ nào. Thầy thông Phong nghe lời cô hai Liền trách thì thầy hổ thầm, song tưởng bụng đàn bà con gái dễ dỗ nên thầy nói với Hương quản sô rằng:
- Không hại gì đâu. Để mai mốt tôi lên nhà anh tôi chơi. Anh giùm làm ơn kêu cô lại cho cô giáp mặt tôi rồi tôi phân phải quấy ít lời thì cô hết giận, không khó chi đâu.
Hương quản Sô chịu.
